Categorie: Uncategorized

Energie transitie in de 19e eeuw in de Zaanstreek

Lezing Energietransitie in de negentiende eeuw in de Zaanstreek

Op zondagmiddag 13 oktober organiseert de vereniging Historisch Zaandam een ledenbijeenkomst in het Buurtcentrum De Bovenkruier, Drielse Wetering 49 te Zaandam. Op deze middag zal de in Zaanse erfgoedkringen zeer bekende Jur Kingma een lezing geven over de Energietransitie in de negentiende eeuw in de Zaanstreek. Ook zal deze middag het nieuwste nummer van het Magazine Historisch Zaandam gepresenteerd worden. De toegang voor deze middag is gratis. De deur gaat open om 14.00 uur en de lezing start om 14.30 uur.

In de eenentwintigste eeuw proberen wij de fossiele brandstoffen in de energievoorziening van wonen, bedrijven en verkeer te vervangen door natuurlijke energiebronnen zoals windkracht, waterkracht en zonne-energie. Dit proces wordt energietransitie genoemd. In de negentiende eeuw gebeurde het omgekeerde: windkracht en waterkracht werden vervangen door stoomkracht. Stoomkracht werd verkregen door het verbranden van fossiele brandstoffen; met name steenkool en steenkoolgas. Later kwam daar aardolie bij. Dit transitieproces duurde bijna een hele eeuw. De huidige energietransitie naar duurzame energiebronnen leidt tot belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen zoals de sluiting van kolencentrales, weerstand tegen windturbines op het land en in zee en weerstand tegen de aanleg van zonneparken. Een ander gevolg is het oprichten van lokale energiecoöperaties. De negentiende eeuwse energietransitie leidde tot grote veranderingen zoals een enorme schaalvergroting van de industriële ondernemingen. De komst van fossiele brandstoffen in de negentiende eeuw leidde ook tot grote maatschappelijke beroering. Die kwam toen bekend te staan als ‘de sociale questie’. Die ontwikkelingen zijn goed te volgen in de verstoming van de Zaanse industriewindmolens. Ook de sociale gevolgen waren groot. Ze werden gedocumenteerd in de verhoren van de parlementaire enquête arbeidsomstandigheden van 1891. De negentiende eeuwse energietransitie leidde op den duur ook tot verbetering van de leefomstandigheden van de bevolking.

Lezing zaanse molens

maandag 30 september 2024 in buurthuis De Bovenkruier aanvang 14.00 uur.

Molens, overal waar je vroeger keek stonden die in onze streek. Op hoogtij momenten wel zevenhonderdvijftig tegelijk. Door de hele streekgeschiedenis heen waren er ooit wel twaalfhonderd, daarvan rest er in ons heden nog een kleine twintig stuks.

Dat er nog wat over is gebleven is te danken aan een aantal enthousiastelingen die in 1925 hun nek uitstaken door geld in te zamelen om de zwaar gehavende oliemolen “De Zoeker” in het Westzijderveld te herstellen en kort nadien overgingen tot het oprichten van een vereniging van molenvrienden genaamd “De Zaansche Molen”.

Alles schoorsteen pijpen die we nu nog vinden hebben vrijwel allemaal wel een relatie met deze oude windmolens. Een ongekende hoeveelheid werkers en kennis was er nodig om dit alles in bedrijf te houden. Al vroeg kenden we het fenomeen gastarbeider al in de Zaanstreek.
De hele bedrijfstak was volkomen afhankelijk van het feit of er wel of geen wind was wij kunnen ons dat nu niet meer voorstellen. Deze werkwijze zorgde wel voor voldoende afwisseling in het bestaan van de molenaars.

Een bijzonder groot deel van mijn werkzame leven ben ik bezig geweest met deze oude machines en de fascinatie hiervoor is bij mij nog steeds niet verdwenen. Sterker nog hoe meer kennis je denkt te hebben van Zaanse molens des te minder je blijkt te weten.

Vandaar dat ik u graag wil meenemen in een tijdreis door de Zaanstreek waarbij ik het deel van het molenverhaal waarvan ik wel iets weet met u ga delen. Misschien zijn er in de zaal weer toehoorders die mij gaan helpen de ontbrekende stukjes van de puzzel verder in te vullen.

Ik hoop u graag te begroeten op maandag 30 september in buurthuis “De Bovenkruier” (inderdaad ook iets met molens!) om 14.00 uur.

Puzzelfietstocht van de buurthuizen

De Buurthuizen Puzzeltocht vond plaats in het oostelijke deel van Zaanstad. Deze mooie tocht van 27 kilometer voerde de deelnemers langs 7 karakteristieke buurthuizen: De Bovenkruier, De Bres, De Poelenburcht, Kleurrijk, De Zuidhoek, Havenkwartier en De Kolk.

Onderweg konden de deelnemers genieten van de sfeervolle Zaanse omgeving, waaronder historisch Zaandam, de Zaanse Schans fabrieken en de uitgestrekte polders. Tijdens de tocht konden deelnemers een kijkje nemen in de deelnemende buurthuizen Bij ieder buurthuis kon een letter opgehaald worden. En bij 3 buurthuizen waren spellen zoals sjoelen een balspel en een escape spel.

Het weer werkte niet echt mee. Maar gelukkig hebben alle deelnemers een leuke dag gehad. Zij gingen ook met een mooie fietsspiegel naar huis. Deze werd door de fietsenmaker in de Bovenkruier vakkundig op de fiets geplaatst.

Sjoelen in de Bovenrkruier
Ballen gooien in de Bres
Verkleumd bij de Poelenburcht
Puzzelen in de Kolk
Zon en af en toe een bui. en behoorlijk koud

Zaanstreek in oorlogstijd

Historisch Café gaat terug naar De Zaanstreek in oorlogstijd

Op maandagmiddag 22 april organiseert de vereniging Historisch Zaandam het laatste Historisch Café van dit seizoen. Op deze middag zal de film ‘De Zaanstreek in oorlogstijd’ worden vertoond.
In deze film vertellen filmmaker Robert van Tellingen en publicist Erik Schaap aan de hand van opnieuw ontdekte beelden uit de Tweede Wereldoorlog de geschiedenis van onderdrukking en verzet in de Zaanstreek. De film belicht met name het dagelijks leven in de voormalige Zaangemeenten tijdens de oorlog.
Meerdere archieven en particulieren stelden het gebruikte materiaal beschikbaar. Voor het eerst is in deze unieke documentaire het complete Zaanse oorlogsverhaal op film te zien. Van de bezetting tot de Hongerwinter en van de Jodenvervolging tot de bevrijding.

Het Historisch Café is maandag 22 april van 14.00 tot 16.00 uur in het buurtcentrum De Bovenkruier, Drielse Wetering 49 in Zaandam-Kalf. Inloop vanaf 13.30 uur. De toegang is gratis, een vrijwillige bijdrage wordt op prijs gesteld.